De Familie Arends in Eelde en Paterswolde.
Direct naar de Genealogie van Arent Janssens.
In de voormalige gemeente Eelde komt de naam Arends veel voor en hoewel er in andere plaatsen ook families met de naam Arends voorkomen, is het bijzondere dat iedereen die voor 1940 in de gemeente Eelde is geboren met de naam Arends afstamt van deze familie. De naam Arends werd vroeger ook vaak geschreven als Arents, maar vanaf 1812 met de invoering van de Burgerlijke Stand wordt in Eelde de gebruikelijke schrijfwijze Arends, al ondertekenden sommigen ook later nog als Arents.
De oudst bekende voorvader Arent Jans wordt in 1742 vermeld als meier (huurder) van raadsheer Tjassens van Groningen, die dan in Paterswolde een buitenplaats heeft die later bekend wordt onder de naam Brinkhoven. De boerderij die Arent Jans huurt is een vierpaardsboerderij, gelegen ten zuiden van het Huis Vennebroek, ten noorden van de weg naar het Oosterland, in het verlengde van het eerste deel van de Brinkhovenlaan. Omdat Paterswolde in de 18de en gedeeltelijk ook nog in de 19de eeuw werd geschreven als Paterwolde, gebruik ik die naam soms ook. Daarvoor werd ook in officiële stukken de naam schreven als Potterwol(de), een naam die lokaal ook nu nog wordt gebruikt.
In het doopboek van Eelde, dat begint in 1723, wordt zoon Berend vermeld als zijnde geboren in 1725 in Paterswolde. Dochter Grietje, geboren in 1733, woont vanaf haar huwelijk in 1759 in een nabij gelegen huis dat ook eigendom is van raadsheer Tjassens. Zoon Jan is vermoedelijk voor 1723 geboren. Van deze Jan Arents stammen de huidige naamdragers af. Ook na hun huwelijk blijven de zoons Jan en Berend in deze boerderij wonen, zodat het een drukke boel wordt met de vele kinderen die worden geboren. Na het overlijden van Jan Arents omstreeks 1790 gaat zijn weduwe Geertje Geerts eerst in Eelde wonen en keert daarna terug in het naastgelegen huis van de familie Kluivingh. Omstreeks 1805 wordt de oude boerderij afgebroken. Berend Arents verhuist dan naar Yde in de gemeente Vries. Zijn zoons hebben geen nakomelingen in de mannelijke lijn. De kinderen van Jan Arents gaan op verschillende plaatsen wonen, maar blijven meest in de buurt, in Eelde, Paterswolde en Haren (Hoornsedijk). Van de Hoornsedijk keren verschillende nakomelingen weer terug naar Eelde, o.a. naar Schelfhorst.
De hiervoor vermelde boerderij behoorde eerder toe aan Jan (Jansen) van Winde, een naam die al voorkomt in 1654 en dan waarschijnlijk gevoerd wordt omdat er meerdere personen met de naam Jan Jansen in die buurt wonen. In 1725 vragen de voogden over het kind van Jan van Winde met de overige erfgenamen toestemming aan de Etstoel van Drenthe om de bezittingen te mogen verkopen. Het is dus niet waarschijnlijk dat er een directe familierelatie is met de latere bewoners van deze plaats, die steeds huurders zijn. In 1743 is er een rechtszaak over het onderhoud van het voetpad langs de Boerdijk (de Hoofdweg in Paterswolde) waar Abel Cluivingh en Arent Jans worden gedaagd om onderling uit te maken wie dit voetpad moet onderhouden. Hierbij komt de naam van Jan van Winde naar voren als eerdere eigenaar. Raadsheer Tjassens heeft de boerderij op een openbare verkoping gekocht, mogelijk al in 1725.
In 1737 geeft Arent Jans van Paterswolde namens zijn moeder Gretien Geerts de erfenis aan van haar broer Berent Geerts te Eelde. Het is dus aannemelijk dat de lijn in Eelde nog verder teruggaat, maar vanwege de schaarse bronnen rond die tijd is dat niet te achterhalen.
Voor de jongste generaties heb ik dankbaar gebruik kunnen maken van het bevolkingsregister van Eelde, waarvan de gegevens tot 1939 zijn te raadplegen in het Drents Archief. Handig daarbij is dat het complete gezin wordt vermeld zodat gezinsleden minder vaak worden gemist en ook verhuizingen naar andere plaatsen gemakkelijker kunnen worden gevolgd. Het woonadres voor ongeveer 1925 is echter minder gemakkelijk te volgen omdat de huisnummers voor de gehele gemeente golden en regelmatig werden aangepast. Tussen 1876 en 1920 werd het bevolkingsregister in hetzelfde boek bijgehouden. We vinden hier soms vele doorhalingen en nieuwe nummers, terwijl het adres vaak, maar niet altijd, hetzelfde bleef. Tussen ongeveer 1925 en 1939 lijken de nummers niet te zijn veranderd en zijn letters A, B en C gebruikt voor respectievelijk Eelde, Paterswolde en Eelderwolde.
Mijn onderzoek naar alle inwoners van de gemeente Eelde voor 1812 leverde ook vele interessante gegevens op over deze familie en andere voorouders in de vrouwelijke lijnen. Over de familie Kluiving(h) heb ik een artikel geschreven in het Drents Genealogisch Jaarboek 2004, waar ook summier ingegaan wordt op de eigendomsverhoudingen in dit deel van Paterswolde vanaf 1650.
Te vermelden is nog dat mijn broer Hayo ooit met dit onderzoek is begonnen in een tijd dat er nog geen gegevens digitaal beschikbaar waren en er nog betaald moest worden voor het bekijken van een akte. Hij ontdekte toen al dat vrijwel iedereen met de naam Arends in Eelde uit dezelfde familie stamt.
De Genealogie van Arent Janssens beschrijft de familie Arends zo compleet mogelijk, inclusief enkele uitwerkingen in de vrouwelijke lijn en voor wat betreft de inwoners van Eelde doorlopend tot 1939. Voor andere plaatsen zijn slechts de gegevens gebruikt die beschikbaar zijn via Drenlias en Genlias. Vanwege de privacy en de consistentie is niet geprobeerd de gegevens aan te vullen door navragen bij nog levende personen.
De Genealogieën Eelde bevatten ook een genealogie Arends die eindigt rond 1830, maar die genealogie heeft wel meer links naar andere families.
Het stamboomschema geeft een summiere weergave, eventueel af te drukken op 5 pagina's A4. Gebruik daarvoor liggend A4 formaat met marges voor de randen van 1 cm (na afloop terugzetten). Dit geeft afzonderlijke pagina’s voor de vijf kleinzoons van Jan Arents met hun nakomelingen.
De Familie Arends op Schelfhorst geeft een kort chronologisch overzicht van gebeurtenissen vanaf 1870. Verschillende leden van de familie Arends vestigden zich omstreeks die tijd in de buurtschap Schelfhorst bij Paterswolde. Bijgewerkt 22 november 2001.
Naast Arent Janssens, de stamvader van de familie Arends in Eelde, treffen we in de eerste helft van de 18de eeuw in Eelde aan Timen Arents, stamvader van de familie Odding en later naar Yde verhuisd, Arent Roelofs (met o.a. een zoon Roelof Arends Bekkering en een zoon Hendrik, waarvan kinderen zich later Eleveld noemen) en Arend van 't Hoen met dochter Frouwke, getrouwd met Jacob Sighers. Waarschijnlijk betreft het in de laatste twee gevallen dezelfde persoon, zie in de genealogieën bij ~Roelofs en bij Siegers1.
Rond 1790 is in Eelde komen wonen Arend Bazuin afkomstig uit Vries, zie Bazuin2 en rond 1812 heeft kort in Paterswolde gewoond Marchien Jans Kruims, weduwe van Pieter Arends, afkomstig uit Roden en ook daar weer heen verhuisd, zie Oosterling (dit is dus een andere Pieter Arends dan degene die hieronder wordt vermeld). Ook wonen in 1812 in Paterswolde Berend en Geert Arends, in Haren geboren als zoons van Arend Geerts en Antje Berends Nijdam. Zij nemen de familienaam Nijdam aan. Hun vader is afkomstig uit Farmsum.
Naast de hiervoor vermelde gezinnen is nog enkele malen de
naam Arent of Arents aangetroffen in Eelde of Paterswolde.
Arent Janssen, gedoopt te Eelde 31-10-1728, zoon van Jan Willems en Roelefje
Geerts. Deze lijkt gezien zijn leeftijd geen zoon of vader te kunnen zijn van
Jan Arents.
Arent, gedoopt te Eelde 25-2-1725, zoon van Geert Pieters en Jan.. Hailkens(?)
Jans, van Paterwolde.
Op 5-5-1742 trouwt Berend Arends (van Gasselte) met Hendrikje Geerts.
Op 29-3-1750 trouwt Evert Arends (Hoor(n)schedijk) met Bauwke Willems.
Pieter Roelfs Arends, overleden Eelde 9-11-1836, geboren Roden 21-9-1753, zoon
van Roelf Arends en Jantien Pieters. Roelf Arends is begraven in Roden in 1793,
weduwnaar, ruim 70 jaar oud. Nog een familie Arends in Lieveren heeft zijn
oorsprong in Zeijen, zie
genealogie Bazuin2 bij Jan Arents Jans.
Marchien Arends, overleden Eelde, 13-8-1838, geboren in Zuidwolde, Groningen. De
echtgenoot van Marchien Arends, Roelof Hindriks Smilliger hertrouwt in 1839 met
Berentje Arents geboren in 1796 in Midwolda, Groningen, dochter van Arent Arents
en Anneke Berents.
Gemeente Eelde: Eelde, Eelderwolde, Paterswolde,
Oosterbroek, Schelfhorst (ook als onderdeel van Paterswolde).
Gemeente Haren: Dilgt, Eelderwolde (de tegenwoordige Veenweg, gemeente
Groningen), Essen, Glimmen, Haren, Harenschemolen, Helpman (voor de invoering
van de Burgerlijke Stand onder de kerkelijke gemeente Groningen, vanaf 1915
onder de burgerlijke gemeente Groningen), Hoornschedijk (vanaf ongeveer 1905
wordt de aanduiding Haren of Haren, Paterswolde gebruikt), Noordlaren, Onnen.
Gemeente Vries: Bunne, De Punt, Tynaarlo, Vries, Winde, Yde.